КАНФЭДЭРАЦКІ СУД,
суд у Рэчы Паспалітай у 1718 ст., які ствараўся канфэдэрацыямі замест дзярж. судоў як сродак у барацьбе з паліт. праціўнікамі.
У Вялікім Княстве Літоўскім К.с. былі створаны Таргавіцкай канфэдэрацыяй, якая сваім актам 1792.04.27 (апублікаваны 1792.05.14) загадала спыніць дзейнасьць ранейшых судоў. У процівагу гэтаму Чатырохгадовы сойм 1792.05.31 пастанавіў, што на землях, не занятых войскамі інш. дзяржаваў, працягваюць дзейнасьць дзярж. суды. У ВКЛ К.с. дзейнічалі ў Браславе, Віцебску, Ваўкавыску, Лідзе, Менску, Оршы, Полацку, Рэчыцы, Слоніме, Слуцку і інш.
Паводле акта 1792.04.27 К.с. павінны былі разглядаць справы пра крымінальныя злачынствы супраць дзяржавы і дзеяньні асобаў супраць канфэдэрацыі; справы пра спадчыну, зямельныя межы і даўгі гэтым судам не падлягалі. Універсалам ад 1792.09.27 Гэн. канфэдэрацыя дала К.с. права разглядаць справы пра даўгі, зборы дзярж. чыншу, а таксама справы, якія раней падлягалі Камісіям парадкавым цывільна-вайсковым. Суддзі (консулы) выбіраліся канфэдэратамі, старшынём суда быў маршалак канфэдэрацыі ў адпаведным павеце. К.с. прымалі да разгляду справы ў тым выпадку, калі хоць-бы адным з бакоў выступаў шляхціч. Працэдура работы суда была аналягічная працэдуры земскага суда. Выракі прымаліся таемным галасаваньнем. Апеляцыі маглі падавацца ў суд Гэн. канфэдэрацыі. К.с. меў права ажыцьцяўляць вырак з дапамогаю войска.
Скасаваны разам з Гэн. канфэдэрацыяй Гарадзенскім соймам 1793.09.15.
Літ.: Abramski A. Sądownictwo podczas konfederacji w Polsce 1672-1793. Katowice, 1986. Sobczak J. Sąd konfederacji targowickiej województw wielkopolskich 1792-1793 r. // Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza. 1979. T. 13, z. 1.
© Валеры Пазднякоў, 1997.
Друкаваная версія: Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 4. Мн., 1997. С. 92.