ЗГУРТАВАНЬНЕ БЕЛАРУСКАЙ ШЛЯХТЫ

ГЭРБ,

(ад ням. erbe спадчына), сімвалічная эмблема, візуальны адпаведнік пэўнай асобы ці рода, каталіцкага закона, горада, дзяржавы.

Першыя Г. ўзьніклі ў канцы 11—12 ст. ў часы крыжовых паходаў. Крыніцамі гэрбавых эмблем найчасьцей былі пячаткі, вядомыя са старажытнасьці. Раньні Г. уяўляў сабою шчыт з выяваю (гал. атрыбут), потым у склад Г. ўвайшлі гэлм, кляйнот (фігура на гэлме), намёт (напачатку — намочаная тканіна, якой накрывалі гэлм ад сонца), карона. У позьнім сераднявеччы ў Г. зьявіліся менш абавязковыя элементы — шчытаношы, дэвізная стужка і ордэны.

Гэрбавыя выявы падзяляюцца на гэральдычныя фігуры (1-га і 2-га парадку) і звычайныя (натуральныя і штучныя). Колеры ў Г. ствараюцца фарбамі (чырвоная, блякітная, зялёная, пурпуровая [фіялетавая], чорная) і металамі (золата і срэбра [жоўты і белы]), скарыстоўваецца таксама футра (гарнастая і вавёркі). У Г. бел. шляхты пераважаюць чырвоныя і блякітныя фарбы, футры практычна не ўжываюцца.

У ВКЛ Г. зьявіліся ў 2-й пал. 14 ст., найб. стараж. Г. вядомы па пячатцы баярына Вайдылы (1380). Легендарная частка літ.-бел. летапісаў згадвае Г. «Кітаўрус», «Калюмны», «Урсін», «Ружа» і «Пагоня».

У сераднявеччы Г. быў знакам шляхціча і атаясамліваўся з пашырэньнем яго ўлады на пэўную тэрыторыю. Калі гэтая ўлада была працяглаю ў часе Г. замацоўваўся і ператвараўся ў зямельны ці дзяржаўны — і нават пры ўладзе ўжо інш. феадала ці манарха выконваў сваю адпаведную функцыю.

Пазьней узьніклі Г. каталіцкіх законаў і гарадоў (першы гарадзкі Г. у ВКЛ атрымала Вільня ў 1387).

Г. вывучае гэральдыка, зборы Г. называюцца гэрбарамі.

© Ўладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта, 1995.

Друкаваная версія: Беларусь. Энцыклапедычны даведнiк. Мн., 1995. С. 219—220. Беларуская энцыклапедыя. Т. 5. Мн., 1997. С. 171—172.

  Згуртаваньне Беларускай Шляхты
        Гісторыя
        Сяброўства
        Статут
        Кіраўніцтва
        Асяродкі
  Сьпіс шляхецкіх родаў
        Агульны сьпіс
        Тытулаваныя роды
            Князі
            Графы
            Бароны
  Выданьні ЗБШ
        Часапіс «Годнасьць»
            1993. № 1.
            1994. № 1(2).
            1997. № 1(3).
            1997. № 2(4).
            2003. № 1(5).
        Кніжная серыя «Маёнткі і людзі»
        Альманах «Nomenclator»
  Шляхецкая энцыкляпедыя
        А Б В Г Д Е Ё Ж З І К Л М Н О
        П Р С Т У Ў Ф Х Ц Ч Ш Э Ю Я
  Бібліяграфія па генеалёгіі
  Парады па пошуку радавода
  Спасылкі на іншыя рэсурсы
  Форум
[an error occurred while processing this directive]
  www.nobility.by © Згуртаваньне Беларускай Шляхты, 2002